Posłuchaj AudioBooka: O odkryciach i wynalazkach Bolesława Prusa

O ODKRYCIACH I WYNALAZKACH.

ODZCYT POPULARNY

WYPOWIEDZIANY

dnia 23 marca 1873 r.

PRZEZ

ALEKSANDRA GŁOWACKIEGO.

O ODKRYCIACH I WYNALAZKACH.

W niniejszéj pogadance zastanowimy się nad odkryciami i wynalazkami.

Aby ułatwić zrozumienie wykładu, rozdzielę go na trzy krótkie części: w pierwszéj powiem czem są odkrycia i wynalazki i jakie mają one dla ludzi znaczenie; w drugiéj objaśnię w jaki — to mniéj więcéj sposób powstają wynalazki i odkrycia; w trzeciéj wreszcie części zastanowię się nad tem, cośmy robić powinni aby przyjąć udział w ogólnym naukowym i przemysłowym ruchu ucywilizowanych ludów.

Zacznijmy od określenia co znaczy odkrycie, a co wynalazek.

Odkryciem nazywa się poznanie jakiejś rzeczy, która istniała i istnieje w naturze, a któréj ludzie poprzednio nie znali. I tak. Przed 400 laty i dawniéj ludzie sądzili, że na ziemi znajduje się tylko trzy części świata, to jest: Europa, Azja i Afryka; dopiero w roku 1492 Krzysztof Kolumb genueńczyk wypłynąwszy z Europy na ocean Atlantycki i jadąc ciągle na zachód, po kilkodziesięciodniowéj podróży dotarł do części świata, któréj dotąd europejczycy nie znali. Na tym nowym lądzie znalazł on ludzi koloru miedzianego chodzących nago, znalazł inne rośliny i inne zwierzęta niż w Europie, słowem odkrył nową część świata, którą późniejsi nazwali Ameryką. Mówimy, że Kolumb odkrył Amerykę dla tego, że Ameryka oddawna już istniała na ziemi.

Wynalazkiem nazywa się zrobienie takiéj rzeczy, któréj dotąd nie było i któréj natura sama zrobić nie może. I tak: Przed 500 laty i dawniéj nie znano w Europie prochu i dopiero około 1379 roku Bertold Szwarc zakonnik fryburgski mięszając saletrę, siarkę i węgiel przekonał się, że z tych materjałów zrobić można masę wybuchową. Ponieważ proch w naturze sam się nie tworzy i dopiero przez człowieka musi być zrobiony, mówimy przeto, że Szwarc proch wynalazł. Podobnież, przed 50 laty, nie znano jeszcze lokomotyw, nieumiano ich budować, dopiero w roku 1828 Stephenson inżynier angielski zbudował pierwszą lokomotywę i w ruch ją puścił. Mówimy więc, że Stephenson wynalazł lokomotywę, bo machina ta poprzednio nie istniała, bo sama wśród natury powstać nie mogła i tylko mógł ją zrobić człowiek.

Pamiętajmyż więc, że jeżeli astronom za pomocą jakiejś wybornéj lunety dostrzeże na niebie nieznane dotąd światełko, wówczas należy powiedzieć że człowiek ten zrobił odkrycie.

Tak samo marynarz zrobi odkrycie jeżeli pływając po morzu, zobaczy jakąś nieznaną nikomu wyspę.

Tak samo powiemy, że naturalista zrobił odkrycie, jeżeli znalazł nieznaną dotąd roślinę, zwierzę lub kamień.

Lecz jeżeli któś wybuduje żniwiarkę, zegar, machinę do szycia, — jeżeli z węgli otrzyma farby, jeżeli zrobi stal różną od téj która jest dzisiaj, — wówczas człowiek taki robi wynalazek, to jest robi rzecz przedtem nieznaną, któréj sama natura zrobićby i zachować nie mogła.

Historja, czyli nauka o tem co się w dawnych czasach działo pomiędzy ludźmi, uczy nas, że odkrycia i wynalazki nie odrazu powstały, ale że pojawiały się one stopniowo. Przed 40 laty nieznano telegrafów elektrycznych, przed 50 nie było lokomotyw, przed 70 laty nie znano statków parowych, przed 100 laty nie jadali ludzie kartofli, przed 110 nie używali machin do przędzenia, przed 200 laty nie znano zegarów sprężynowych, przed 400 laty nie znano Ameryki, przed 450 nie umiano drukować książek, przed 600 laty nie umiano wyrabiać świec, przed 1200 laty nie umiano prząść nici; jeszcze dawniéj nieznano szkła, żelaza, cegły i t. d. Ludzie, żyjący przed kilkoma tysiącami lat w Europie, nie umieli budować domów lecz mieszkali w jaskiniach, nie umieli uprawiać roślin tkackich i zbożowych i dla tego żywili się prawie wyłącznie mięsem, a odziewali skórami. Broń ich była kamienna, mieli piłki z wyszczerbionych kości. Dziś pojąć nawet nie możemy ich niedostatku i trudności z jakiemi na każdym kroku walczyć musieli: bez przesady powiedzieć można, że każdy z nas łatwiéj przepiłuje sztabę stalową, niż oni kawałek drewna, że najnędzniejszy człowiek lepiéj się ma i jest szczęśliwszy, niż podówczas byli książęta i naczelnicy ludu.

Jeżeli na odwrót od owych odległych czasów posuwać się będziemy ku epoce obecnéj, przekonamy się, że w każdym stuleciu powiększała się liczba odkryć i wynalazków, poprawiał się byt ludzi, rozszerzały się ich wiadomości. To stopniowe doskonalenie się społeczeństw ucywilizowanych, ten ciągły przyrost wiadomości o przedmiotach istniejących w naturze, to ciągłe powiększanie się ilości narzędzi i materjałów użytecznych, nazywa się postępem, albo rozwojem cywilizacji.

Z kolei możemy przystąpić do poznania korzyści jakie ludzkość odnosi z odkryć i wynalazków. Korzyści te są nieobliczone i ja też nie mam zamiaru ich wyliczać, ale chcę tylko na niektóre z pomiędzy nich zwrócić uwagę.

Odkrycia i wynalazki wpływają na polepszenie dobrobytu i pozwalają ludziom rozmnażać się bez obawy głodu i nędzy jakie panowały dawniéj. Odkrycie np. Ameryki i Australji oddało w ręce ludzkości przeszło 900 tysięcy mil kwadratowych gruntu bardzo urodzajnego i bogatego, miejsca więc na mieszkanie nieprędko zabraknie. Miljony już rodzin przeniosły się z Europy do nowo-odkrytych części świata i dorobiły się tam ogromnych majątków. Prócz tego z Ameryki pochodzą kartofle, które już nieraz ocaliły Europę od głodu; z drugiéj zaś strony rok rocznie przywożą ztamtą

Możesz pobrać, przeczytać online i znaleźć więcej szczegółów na temat tego pełnego e-booka „O odkryciach i wynalazkach” Bolesława Prusa ze strony

I przekonwertuj go na audiobooka z dowolnym głosem, który Ci się podoba, w naszej aplikacji AI Voice AudioBook.